Μυθολογία, Αρχαιολογία, Φαρμακολογία| Κωνσταντίνος Λουκόπουλος & Θεμιστοκλής Τσίτσος

Κόλλα 5, Χάπι!

- Σήμερα καλεσμένος μας ο Κωνσταντίνος Λουκόπουλος αρχαιολόγος, έχει ένα καταπληκτικό κανάλι, The Μythologist, κάπου εδώ θα βγει. Κωνσταντίνε, καλωσήρθες.

- Καλώς σας βρήκα, ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση και που με φιλοξενείς εδώ, στο χώρο. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενος και πιστεύω θα πούμε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα.

- Είμαι κι εγώ σίγουρος. Κόλλα 5, Χάπι. Ο Κωνσταντίνος θα απαντήσει 5 δικές σας ερωτήσεις.

- Ξεκινάμε αμέσως. Θα είμαι απαιτητικός.

- Αμείλικτος.

- Θέλω να βάλεις τα δυνατά σου.

- Βεβαίως.

- Κατευθείαν, πάμε στην 1η ερώτηση. Μου λένε, εδώ. Τι συμβολίζει η υγεία στη Μυθολογία;

- Πολύ ωραία ερώτηση. Η υγεία, όπως κι άλλες έννοιες στην αρχαιότητα, είχαν μία προσωποποιημένη θεότητα αφιερωμένη σε αυτές. Υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες θεότητες, προσωποποιημένες έννοιες δηλαδή, και η υγεία ήταν μία από αυτές και καταλαβαίνουμε αμέσως τη σχέση της με την ιατρική γιατί σύμφωνα με την κυριότερη εκδοχή ήταν η κόρη του Ασκληπιού, του θεού της Ιατρικής, οπότε, βλέπουμε από την αρχή πως μία προσωποποιημένη έννοια συνδέεται με τον θεό της Ιατρικής κι έτσι έχουμε την Υγεία. Και να πούμε εδώ ότι είναι η θεά της καλής υγείας. Δεν είναι γενικότερα της υγείας και υπάρχει και το αντίπαλο δέος της υγείας, οι νόσοι ας πούμε, που υποτίθεται σύμφωνα με το μύθο, βγήκαν μέσα από το κουτί της Πανδώρας...

- Πολύ ενδιαφέρον.

- ...Όταν βγήκαν όλα τα κακά του κόσμου.

- Κι όταν λες θεότητα, τη λάτρευαν οι άνθρωποι; Με ποιο τρόπο;

- Βέβαια, κανονικότατα. Και σε ναούς. Έχουμε ευρήματα για ναούς αφιερωμένους εξ' ολοκλήρου στην υγεία αλλά και σε βωμούς για προσφορές, ώστε προφανώς να έχουν καλή υγεία οι κάτοικοι της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.

- Νομίζω, πήρα μία εξαιρετική απάντηση και είμαστε έτοιμοι για τη 2η ερώτηση, η οποία είναι η εξής. Πολύ ωραία η ερώτηση που διαβάζω. Το φίδι είναι κάτι κακό, εκ των πραγμάτων. Η υγεία είναι κάτι καλό. Ωραία; Με ποιο τρόπο αυτά τα δύο, το καλό και το κακό, μπλέκονται και συνδέονται και ουσιαστικά δημιουργούν το σήμα της Ιατρικής; Πως μπορούμε να το εξηγήσουμε αυτό;

- Πολύ ενδιαφέρον. Κατ' αρχάς να πούμε ότι τα φίδια είναι και παρεξηγημένα, εντάξει; Να δώσουμε κι ένα κοινωνικό μήνυμα, μη σκοτώνετε ότι φίδι βρίσκετε. Δεν είναι όλα δηλητηριώδη, πέρα απ' αυτό όμως, είναι αλήθεια ότι στην αρχαιότητα τα φίδια είχαν μία πτυχή της φύσης τους που είχε άμεση σχέση με τη θεραπεία. Αυτό το βλέπουμε και πάλι από τον Ασκληπιό κι από έναν μύθο που τον συνοδεύει. Κάποτε, ο Ασκληπιός είχε δει ένα φίδι και τρόμαξε, το χτύπησε με το κοντάρι του και μετά ένα άλλο φίδι ήρθε κι άφησε στο νεκρό φίδι, στο στόμα, ένα βότανο το οποίο το ανέστησε. Κι έτσι ο Ασκληπιός υποτίθεται ότι βρήκε το μυστικό της ανάστασης των νεκρών. Και προχώρησε μετά να αναστήσει το Γλαύκο. Έτσι έχουμε το σύμβολο της Ιατρικής, τη ράβδο του Ασκληπιού που έχει το φίδι τυλιγμένο γύρω από τη ράβδο του, μία ξύλινη ράβδο, κι έχουμε όμως και μία παρανόηση εδώ.

-Δυο φίδια, σωστά;

-Ναι.

-Το έχω δει σε πολλά.

- Όπως θα έχετε δει κι εσείς, κι όπως πολύ σωστά λες, στα φαρμακεία, σε ιατρεία γενικότερα, έχουμε δει κάτι σαν κι αυτό, αλλά όχι ακριβώς αυτό. Έχουμε δει ράβδο με δύο φίδια τυλιγμένα και φτερούγες από πάνω.

- Και ποιο είναι το σωστό, τελικά;

- Το σωστό είναι το πρώτο, του Ασκληπιού, αυτό που προκύπτει κι από το μύθο. Αυτό που βλέπουμε εμείς δεν είναι η ράβδος του Ασκληπιού, αλλά το κηρύκειο του θεού Ερμή. Ο οποίος σύμφωναμε το δικό του μύθο είχε χωρίσει δύο φίδια τα οποία τσακώνονταν κι έτσι έγινε θεός που συμβόλιζε την ομόνοια και τη φιλία και το τέλος της έχθρας. Αλλά, το σωστό είναι του Ασκληπιού είναι ο original θεός της Ιατρικής.

- Ωραία, ωραία. Νομίζω τώρα ξέρουμε ποιο είναι το σωστό σύμβολο, κι αυτό θα αναζητούμε. Πάμε ευθύς αμέσως στην 3η ερώτηση. Κάποιος με ρωτάει: Τι φάρμακα υπήρχαν στην αρχαιότητα; Κι εγώ θα Θέλα να μάθω.

- Πάρα πολλά, αλλά, πολύ απλά θα λέγαμε. Καταρχάς να πούμε ότι χρησιμοποιούσαν πολύ βασικά υλικά τα οποία γενικά πίστευαν ότι είχαν θεραπευτικές ιδιότητες. Και νομίζω, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι το λάδι.

- Οκέι.

- Χρησιμοποιούσαν λάδι, κρασί και γενικά τροφές που πίστευαν ότι έχουν ευεργετικές ιδιότητες όπως τα σύκα, το γάλα, το μέλι το είπα;

- Το μέλι, όχι, θα το πούμε τώρα.

- Το ξύδι, ακόμη και φακές για να φάει κάποιος μαζί με μέλι και ξύδι βέβαια αυτό, η συγκεκριμένη πρακτική, οδηγούσε στο πολύ λογικό, αλλά κι αυτό, θεωρούταν μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας και βότανα, φυτά, λουλούδια. Ο μανδραγόρας είναι πολύ δημοφιλής, τον βρίσκουμε σε αρκετές αναφορές. Παιώνιες, το λουλούδι το συγκεκριμένο, το άνθος. Αυτά. Κι άλλα πολλά, αλλά σε αυτή τη γενική αρχή. Βότανα, πρώτες ύλες, συστατικά που κι εμείς θα λέγαμε ότι χρησιμοποιούμε. Παράδειγμα, πονάει ο λαιμός μου μπορεί να φτιάξω ένα οινόμελο.

- Και να προσθέσουμε κάτι εδώ. Άλλωστε τα φύλλα της ελιάς περιέχουν ένα συστατικό το οποίο λέγεται ελαιοευρωπαίνη και βοηθάει πάρα πολύ.

- Ορίστε.

- Βέβαια. Να πως επιβιώνει.

- Έτσι ακριβώς, άρα βρήκαμε ένα φάρμακο το οποίο χρησιμοποιούνταν παλιά και χρησιμοποιείται ακόμα. Βεβαίως. Και το συστατικό αυτό προσδίδει ιδιότητες ευεργετικές όσον αφορά το ανοσοποιητικό  και τονώνει και υποστηρίζει, άρα, είναι κι επίκαιρο.

- Ακριβώς. Και στην Ελλάδα από λάδι, άλλο τίποτα κι εξαιρετικής ποιότητας κιόλας κι ελιές, οπότε από αυτό είμαστε καλυμμένοι.

- Δεν φοβόμαστε τίποτα.

- Άρα, έχουμε ένα συστατικό το οποίο χρησιμοποιούνταν παλιά και χρησιμοποιείται και σήμερα.

- Ακριβώς.

- Πέρα από την ελιά, κάτι άλλο;

- Κοίταξε, δεν είμαι και ειδικός, αλλά νομίζω ότι πολλά από τα φάρμακα έχουνε τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια, μια φυτική βάση οπότε σίγουρα μπορεί να μην έχουμε συγκεκριμένα συστατικά, αλλά έχουμε τη λογική χρησιμοποιώντας βότανα κι άνθη τα οποία έχουν όντως, πλέον αποδεδειγμένα κι επιστημονικά, ευεργετικές ιδιότητες και θεραπευτικές.

- Οι ρίζες τους προέρχονται από κει.

- Ακριβώς. Και να σου πω, φαρμακεία υπήρχαν;

- Φαρμακεία. Φαρμακεία δεν υπήρχαν, όμως υπήρχαν τα ιερά του Ασκληπιού, ήταν κατεξοχήν χώροι θεραπείας και μάλιστα εκεί υπήρχαν και φίδια που λέγαμε προηγουμένως, τα οποία κάνανε βόλτες, γιατί είχαν συνδεθεί όπως είπαμε με το θεό και μία συχνή θεραπευτική πρακτική ήταν η εγκοίμιση. Το βράδυ κοιμόντουσαν οι ασθενείς κι ερχόταν στον ύπνο τους ο Ασκληπιός
ή κατά κάποιο τρόπο μάθαιναν τη γιατρειά μέσα από τον ύπνο, που είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και γι' αυτό αρχαιολογικά, να το πούμε κι αυτό, στα Ασκληπιεία, όπως αυτό κάτω από το λόφο της Ακρόπολης εδώ στην Αθήνα, έχουμε δωμάτια στα οποία κοιμόντουσαν οι ασθενείς που είχαν καταφτάσει.

- Πάρα πολύ ωραίο. Θα ήθελα τώρα στην 4η ερώτηση προχωρώντας, αυτή είναι η 4η ερώτηση, Θα ήθελα να μου πεις ένα μύθο για τα φάρμακα.

- Μύθο για τα φάρμακα.

- Δύσκολο.

- Νομίζω ότι το καλύτερο δυνατό παράδειγμα, που εντάξει δεν έχουμε το όνομα του φαρμάκου, αλλά έχουμε ακριβώς τη διαδικασία αυτή είναι ο μύθος του Φιλοκτήτη.

- Οκέι.

- Είναι ένας σχετικά άγνωστος μύθος, αλλά χαίρομαι πολύ όταν τον λέω γιατί θέλω να μαθευτεί πραγματικά.

- Κι εγώ θέλω να τον μάθω.

- Γιατί ο Φιλοκτήτης είναι πραγματικά ένας πολύ underated ήρωας οπότε να τον μάθουμε, να τον ακούσετε κι εσείς να τον ψάξετε.

- Πάμε.

- Έχουμε λοιπόν το Φιλοκτήτη ο οποίος είναι στο σωστό μέρος, στη σωστή στιγμή ας πούμε, την ώρα που ο Ηρακλής είναι από τον πόνο καταβεβλημένος, έτοιμος να πεθάνει, ζητά από τους παρευρισκόμενους κάποιος να ανάψει την νεκρική του πυρά. Κανένας όμως δεν δέχεται, κανένας δεν μπορεί να πάρει τη μεγάλη απόφαση ότι εγώ θα είμαι αυτός που θα ανάψω την φωτιά από την οποία θα πεθάνει ο Ηρακλής. Ο Φιλοκτήτης όμως εκείνη την ώρα κάνει το βήμα μπροστά και λέει εγώ. Το κάνει, και πριν το κάνει από την ευγνωμοσύνη του, ο Ηρακλής του χαρίζει το τόξο και τα βέλη του. Τα οποία, όπως καταλαβαίνεις κι όπως κατεβαίνετε κι εσείς που βλέπετε, καθιέρωσαν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του. Γίνεται ο Τρωικός πόλεμος. Και φυσικά, θέλεις στον Τρωικό πόλεμο τον Φιλοκτήτη, όχι μόνο για τις ικανότητές του, αλλά και για τα όπλα του. Καθώς όμως πήγαιναν οι Αχαιοί προς την Τροία, σταμάτησαν σε ένα νησάκι εκεί κοντά στη Λήμνο, κι ένα φίδι, που λέγαμε προηγουμένως, τσίμπησε το Φιλοκτήτη.

- Παντού υπάρχει ένα φίδι.

- Εδώ με την κακή έννοια. Τον τσίμπησε και του δημιούργησε τεράστιο πρόβλημα πόνο, πρήξιμο, δηλητήριο. Πόναγε τόσο πολύ που όλη τη μέρα ούρλιαζε, πονούσε, φώναζε κι ενοχλούσε
πάρα πολύ τους Αχαιούς και ειδικά, όπως μαθαίνουμε από τις πηγές, την ώρα της λατρείας, γιατί έπρεπε να υπάρχει απόλυτη ησυχία, οπότε έκανε φασαρία. Κι αποφάσισαν πολύ ωραία
να τον αφήσουν εκεί και να φύγουν μόνοι τους για την Τροία. Έλα όμως που η Τροία δεν έπεφτε. Κι εμφανίστηκε κάποια στιγμή ένας χρησμός που λέει ότι θα πέσει μόνο αν έρθει ο Φιλοκτήτης. Κι αναγκάστηκαν να ρίξουν τα μούτρα τους και να πάει πίσω ο Οδυσσέας, του οποίου ιδέα ήταν να τον παρατήσουν εκεί να τον παρακαλέσει να γυρίσει πίσω. Όπως καταλαβαίνετε, ο Φιλοκτήτης δεν θα ήθελε και ιδιαίτερα να γυρίσει γιατί τον είχαν παρατήσει οι φίλοι του όμως, επειδή ακόμη και μετά από 10 χρόνια πονούσε, εμφανίστηκε ο Ηρακλής σαν θεός πλέον, και του είπε ότι αν πάει στην Τροία στο στρατόπεδο των Αχαιών θα βρει τους γιους του Ασκληπιού, οι οποίοι επιτέλους, θα του γιατρέψουν την πληγή στο πόδι κάτι το οποίο έγινε. Πήγανε εκεί στο στρατόπεδο των Αχαιών κι όντως του δώσαν βότανα και του περιποιήθηκαν το τραύμα, κι επιτέλους μετά από 10 χρόνια πόνου, ο Φιλοκτήτης γιατρεύτηκε κι όπως ξέρουμε και η Τροία έπεσε.

- Χάπι έντ.

- Ναι, ακριβώς. Ξεκάθαρα. Χάπι, απ' όλες τις απόψεις. Ήταν εκπληκτικός ο μύθος, εντυπωσιάστηκα.

- Ψάξτε τον, αλήθεια σας λέω. Το έχω πάρει προσωπικά να κάνω τον Φιλοκτήτη διάσημο.

- Εντυπωσιακό, εντυπωσιακό. Θα τον κάνουμε μπλούζα.

- Έτσι, γιατί όχι;

- Λοιπόν, θα κλείσουμε με μια 5η φιλοσοφική ερώτηση όπως διαβάζω εδώ. Λέει: "Τι σχέση έχουν τα 4 στοιχεία
της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας;" Τι σχέση έχουν τα 4 στοιχεία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας "Γη, νερό, αέρας, φωτιά και υγεία".

- Ψαγμένη ερώτηση.

- Πολύ ψαγμένος ο τύπος εδώ, ναι.

- Να πούμε καταρχάς, ότι εκείνη την εποχή που λέμε τώρα, όταν γράφτηκαν, όταν καταγράφηκαν τα ομηρικά έπη μέσα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια βλέπουμε την άποψη ή τέλος πάντων την πεποίθηση του Ομήρου, ότι η ασθένεια είναι θεϊκή τιμωρία. Δεν έχουμε δηλαδή ακόμα τη σύνδεση της ασθένειας ως κάτι φυσικό. Μέσα από τη φιλοσοφία όμως, όντως, πολύ σωστή ερώτηση πήρε πολλά η επιστήμη της ιατρικής και της φαρμακευτικής. Ο Αλκμαίων, ο φιλόσοφος είχε πει για την απόλυτη ισορροπία των δυνάμεων στο σώμα. Αν δεν κάνω λάθος το είχε αποκαλέσει ισονομία, κάπως έτσι. Κι έλεγε ότι αυτό είναι η απόλυτη υγεία και η ασθένεια έρχεται όταν κάποιο από αυτά τα στοιχεία υπερβαίνει, ας πούμε το επίπεδο, που πρέπει να είναι ή είναι λιγότερο, κι έτσι δημιουργείται η ασθένεια.

- Οκέι.

- Κι αυτό με τα 4 στοιχεία, γι' αυτό είπα ότι είναι πολύ ψαγμένο, το έχει πει ο Πλάτων. O οποίος έχει μιλήσει όντως για τα 4 στοιχεία τα οποία υπάρχουν μέσα στο ανθρώπινο σώμα και πάλι σε ισορροπία αλλά η ασθένεια έρχεται πράγματι, όταν και πάλι κάποιο από αυτά είναι περισσότερο ή λιγότερο από αυτό που πρέπει να είναι.

- Η φωτιά όμως; Εντάξει, νερό οκέι, αέρας οκέι, γη, πατάω. Φωτιά  πως μπορούσε, πως θα το ερμήνευε κάποιος αυτό; Τι να σου πω.

- Δύσκολο, ε;

- Είναι πολύ δύσκολο, αλλά, μιας και μιλάμε για ασθένεια δεν καιγόμαστε όταν έχουμε πυρετό; Δεν ξέρω.

- Σωστό, σωστό. Λοιπόν, τέλεια. Και πριν κλείσουμε, έχω μία εξτρα ερώτηση έκπληξη Θέλω να μου πεις αν η αρχαιολογία, η μυθολογία, διάλεξε ένα από τα δύο, αν είναι Χάπι.

-Αν είναι Χάπι η μυθολογία, ας πούμε; Κοίτα, εγώ πως σου φαίνομαι; Είμαι αρκετά χαρούμενος.

- Σούπερ Χάπι.

- Ναι, πιστεύω ότι αν κάποιος ασχοληθεί και διαβάσει μυθολογία, θα βιώσει αρκετά συναισθήματα, αλλά νομίζω στο τέλος της ημέρας θα του μείνει η χαρά, κι αν πάμε στο παράγωγο του happy για το happiness, μπορεί να βρει και την ευτυχία. Νομίζω κάναμε μια εκπληκτική συζήτηση εδώ με τον Κωνσταντίνο. Κωνσταντίνε, ευχαριστώ πάρα πολύ
για το επεισόδιο.

- Εγώ ευχαριστώ για την πρόσκληση.

- Το επεισόδιο "Κόλλα 5, Χάπι" έφτασε στο τέλος. Κωνσταντίνε, κόλλα 5 χάπι! Ραντεβού στο επόμενο επεισόδιο.

Η Μυθολογία και η Αρχαιολογία είναι Χάπι 🙂